Przysługi, posługi, wychowanie i zakorzenienie

Przedwczoraj rzekłam

Zdałam sobie sprawę, że rzadko zastanawiam się, dlaczego coś wpędza mnie w poczucie winy. Czujemy się gorsi, bo nie wywiązaliśmy się z jakiegoś zadania - ale dlaczego? Okazuje się, że że wpływ kulturowy jest tak silny, że po prostu go nie kwestionujemy. Przyjmujemy wszystko tak, jak zostało nam podane, od najmłodszych lat. Ktoś wymógł na nas obietnicę - jesteśmy zobowiązani ją spełnić. Ktoś oddał nam przysługę - w dobrym tonie byłoby się odwdzięczyć. Inaczej będziemy czuć niewygodny ciężar wyrzutów sumienia. Problem w tym, że człowiek sam w sobie nie powinien czuć się winny nie spełniając przysługi. To otoczenie wywiera na nas pewnego rodzaju presję. Poczucie konieczności odwdzięczenia się komuś, kto coś nam zaoferował jest głęboko zakorzenione w nas samych, bo cała społeczność ludzka tak postępuje. Jesteśmy mili dla tych, którym coś zawdzięczamy. Ludzie niewdzięczni od razu dostaję etykietkę od innych i są niegodni zaufania.

Silna, głęboka tradycja sprawia, że robimy coś dla kogoś, kto oddał nam (nawet niechcianą!) przysługę, bo inaczej zeżrą nas wyrzuty sumienia... Pff! Przecież miałam być niezależna! Znów, nie zastanawiamy się. Pisałam o tym w poprzednim poście. Nie kwestionujemy. Tak jest, znaczy tak musi być. Gdyby wszyscy nagle zaczęli się zastanawiać, runęłoby mnóstwo biznesów - akwizytorzy nie dawaliby rady wcisnąć nam jakiegoś szmelcu (przyjechał pan z super odkurzaczem, pokazał, co i jak, teraz czuję się zobowiązana kupić od niego towar). Ludzie uwielbiają nas wpędzać w poczucie obligacji, bo wiedzą, jak silnie jest to w nas zakorzenione. Mówię oczywiście o manipulantach, sprzedawcach, twórcach reklam...

Kolejnym krokiem jest konsekwencja. Jeżeli zdecydowaliśmy się na jakieś postępowanie, będziemy chcieli pozostać konsekwentni. Dlaczego? Bo ludzie tego od nas oczekują! Osoby niekonsekwentne, niestałe postrzegane są jako gorsze, słabsze. Niegodne uwagi. Niewarte naszego zaufania. Dlatego właśnie chcemy jawić się w oczach innych jako osoby konsekwentne. Podświadomie! Pomijam kwestię tego, że bezmyślna konsekwencja i ślepy upór zwalniają nas z myślenia, pozwalają trwać przy początkowo obranym stanowisku (nawet jeśli jego postawy runęły w gruzach), bo tak jest wygodniej. Jeżeli zadeklarowaliśmy w przypadkowo otrzymanej pocztą ankiecie, że chcemy oczyszczać środowisko i oszczędzać energię, a 2 tygodnie później do naszych drzwi puka akwizytor rozprowadzający po zawyżonych cenach superekologiczne żarówki, to czy to jest przypadek? Zadeklarowaliśmy wolę życia w zgodzie z naturą, uwierzyliśmy w to, teraz konsekwentnie chcemy postępować zgodnie z nową wizją samych siebie. Cóż za raj dla sprytnych ludzi, potrafiących tę cechę wykorzystać.

Uderzyło mnie nie to, że ludzie chcą być konsekwentni albo, że czują się zobowiązani do oddania przysługi komuś, komu są coś "winni". O tym wiedziałam już od dawna. Nie zastanawiałam się jednak, jakie są tego podstawy. Potrzeba akceptacji i sprzedania korzystniejszgeo obrazu samego siebie innym ludziom są tak silne, że co krok wpadamy w różne pułapki.

Wywód napisany w oparciu o informacje wyszarpnięte z książki profesora Roberta B. Cialdiniego Wywieranie wpływu na ludzi, której przeczytałam dopiero połowę, a już tak się zajarałam, że postanowiłam się podzielić.